Hầu hết chúng ta đều được khuyến nghị sử dụng biện pháp bảo vệ da để đối phó với tác động của các tia UV có trong ánh sáng mặt trời. Vậy tia UV là gì? Chúng có ảnh hưởng thế nào đối với làn da? Làm thế nào để ngăn ngừa tác động có hại của tia UV?
Tia UV là gì?
Tia tử ngoại (UV), còn được biết đến dưới tên gọi khác là tia cực tím, là dạng sóng điện từ có bước sóng ngắn hơn so với ánh sáng mắt thường nhìn thấy, nhưng lại dài hơn so với tia X. Tia cực tím có thể được phân thành hai vùng chính trên phổ: vùng gần tử ngoại (có bước sóng từ 380 đến 200nm) và vùng tử ngoại xạ hoặc còn được gọi là vùng tử ngoại hấp thụ (có bước sóng từ 200 đến 10nm).
Khi xem xét tác động của tia tử ngoại đối với sức khỏe con người và môi trường, tia UV được chia thành ba loại chính: tia UVA (bước sóng từ 380 đến 315nm), thường còn được gọi là tia dài hoặc ánh sáng đen, tia UVB (bước sóng từ 315 đến 280nm), còn được gọi là tia trung, và tia UVC (bước sóng ngắn hơn 280nm), thường gọi là tia ngắn hoặc tia có khả năng diệt khuẩn.
Tia UV có ở đâu?
Thuật ngữ “cực tím” trong cụm từ “tia cực tím” mang ý nghĩa về phía trên của màu tím trong dãy màu. Màu tím là sắc màu có bước sóng ngắn nhất mà mắt thường của chúng ta có thể nhận thức. Bởi vì tia cực tím vượt quá dãy bước sóng của màu tím, nó không thể nhìn thấy bằng mắt người, tức là tia cực tím là dạng tia vô hình. Một số loài động vật như chim, bò sát và côn trùng (như ong) có khả năng nhìn thấy tia cực tím. Nhiều loại trái cây, hoa và hạt cũng trở nên rực rỡ hơn trong môi trường tia cực tím so với ánh sáng mà mắt người có thể nhìn thấy, nhằm hấp dẫn côn trùng và chim.
Một số loài chim thậm chí có các họa tiết độc đáo trên lông mà chỉ có thể thấy dưới tia cực tím, không thể thấy dưới ánh sáng mà con người nhìn thấy. Thậm chí cả nước tiểu của một số loài động vật cũng chỉ có thể quan sát bằng tia cực tím.
Mặt Trời tỏa ra tất cả ba loại tia cực tím: UVA, UVB và UVC. Sự xuất hiện của ánh sáng mặt trời liên quan chặt chẽ đến việc có tia cực tím. Tuy nhiên, theo lý thuyết, do sự hấp thụ bởi tầng ozon, 99% tia cực tím đạt đến mặt đất thuộc loại tia UVA. Tầng ozon được hình thành thông qua các phản ứng hóa học với sự tham gia của tia UVC, vì vậy tia UVC thường bị tầng ozon hấp thụ. Tuy nhiên, tình trạng hủy hoại tầng ozon hiện nay đang ở mức độ đáng báo động, dẫn đến sự tăng cường của tia UVB và UVC trong ánh sáng mặt trời.
Các loại thủy tinh khác nhau có sự khác biệt về chất lượng trong việc truyền tia cực tím. Thường thì thủy tinh trong suốt với tia UVA (UVA có thể xuyên qua thủy tinh), nhưng lại mờ đục với các tia sóng ngắn hơn (UVB và UVC không thể truyền qua thủy tinh). Loại thủy tinh silic hay thạch anh cũng có khả năng truyền tia UVC tùy theo chất lượng của chúng.
Tia UV nào ảnh hưởng đến da?
Tia tử ngoại UVA
Tia UVA chiếm tỷ lệ 9.5% trong tổng bức xạ mặt trời và xuất hiện rộng rãi ở bất kỳ nơi nào có ánh sáng mặt trời. Đặc điểm của tia này là khả năng xuyên qua quần áo và cửa kính, từ đó có thể tác động trực tiếp lên chúng ta.
- Với bước sóng ngắn, tia UVA có khả năng gây ảnh hưởng đến tầng hạ bì của da, dẫn đến tình trạng da sạm màu và nám da.
- Còn với bước sóng dài, tia UVA thâm nhập sâu vào tầng hạ bì da, gây tổn thương cho collagen và dẫn đến việc da lão hóa nhanh chóng.
Sự khác biệt về bước sóng này có ý nghĩa quan trọng, bởi mỗi sản phẩm chống nắng thường chứa các hoạt chất khác nhau để bảo vệ da khỏi các dải sóng ánh sáng khác nhau. Các thành phần chống nắng như oxit kẽm và titanium dioxide, cùng với Glycerin, sẽ tùy thuộc vào cách chúng hoạt động và công thức, giúp bảo vệ da khỏi tác động của tất cả các loại tia UVA. Bất kể việc kết hợp hoạt chất như thế nào, nếu sản phẩm kem chống nắng được ghi nhãn là “phổ rộng,” điều đó có nghĩa rằng nó đã trải qua thử nghiệm và đã được chứng minh là có khả năng bảo vệ da chống lại toàn bộ các loại tia UVA khác nhau.
Tia tử ngoại UVB
Tia UVB có dãy bước sóng ngắn và đã trải qua sự suy giảm ở tầng khí quyển, vì vậy hầu hết tia này bị chắn lại bởi kính hoặc quần áo thông thường. Mặc dù tia này không có vẻ “hung hăng” như tia UVA, nhưng mức độ nguy hiểm của nó không kém phần.
- Tia UVB là tác nhân trực tiếp tác động lên tầng biểu bì của da, gây ra nhiều tổn hại như da khô, sạm màu, cháy nắng, nám da, tàn nhang, đốm nâu và kích ứng da.
- Hơn nữa, với cường độ mạnh, tia UVB ảnh hưởng đến lớp dưới của tầng biểu bì, gây ra tổn thương cho các tế bào da. Với thời gian, những tế bào này có thể liên kết lại với nhau để hình thành các khối u, gây ra nguy cơ mắc bệnh ung thư da.
Tia tử ngoại UVC
Và tia “hủy diệt” hàng đầu – tia UVC. Đây là tia có năng lượng cao nhất so với hai tia còn lại. Tia UVC gây ra tổn thương nghiêm trọng cho làn da và đôi mắt của chúng ta.
Chỉ số tia UV bao nhiêu là có hại?
Trong những cảnh báo về phân phối của tia cực tím từ các Trung tâm Khí tượng Thủy văn, thường sử dụng thuật ngữ: Chỉ số tia cực tím, hay còn được gọi là chỉ số UV, đại diện cho phép đo tiêu chuẩn quốc tế về mức độ mạnh của tia cực tím từ ánh sáng mặt trời
Theo Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA):
- Chỉ số UV từ 0 đến 2 được xem như mức thấp.
- Chỉ số UV từ 8 đến 10 có thời gian gây cháy nám khoảng 25 phút.
- Chỉ số UV từ 11 trở lên được xem như mức cực kỳ cao và rất nguy hiểm, có khả năng gây tổn thương cho da và mắt nếu tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong khoảng 15 phút mà không được bảo vệ.
Tác hại của các loại tia UV đến làn da của bạn
Gây ung thư da
Tia UV góp phần quan trọng trong việc gây bệnh ung thư da, là một trong những nguyên nhân nổi bật và phổ biến trong môi trường. Khi tiếp xúc lâu dài với ánh sáng mặt trời, tia UV có khả năng tạo ra bệnh ung thư biểu mô tế bào cơ bản, ung thư biểu mô tế bào vảy và cả khối u ác tính. Trang web skincancer.org tiết lộ rằng có đến 90% trường hợp ung thư da là do tác động của tia cực tím.
Gây cháy nắng
Cháy nắng là hiện tượng bị bỏng da xảy ra do tế bào da bị tổn thương sau khi hấp thụ năng lượng từ tia UV. Khi này, máu tràn vào khu vực da bị tổn thương để thực hiện quá trình phục hồi. Điều này giải thích lý do tại sao da trở nên đỏ khi bị cháy nắng.
Hãy chú ý rằng bạn không nên coi thường tình trạng này, vì nó có thể dẫn đến tình trạng bỏng da nghiêm trọng. Hơn nữa, tác động của tia UV có thể gây ra những hậu quả kéo dài cho làn da, như tạo nếp nhăn và góp phần vào việc hình thành ung thư da, thông qua sự tác động trực tiếp vào DNA của da.
Gây tổn thương hệ thống miễn dịch
Tiếp xúc quá mức với tia UV có thể tác động đáng kể đến hệ miễn dịch. Theo các nhà nghiên cứu, việc cháy nắng có thể thay đổi phân bố và chức năng của tế bào bạch cầu trong người trong vòng 24 giờ sau tiếp xúc với ánh sáng mặt trời.
Tình trạng này khi xảy ra nhiều lần với tia UV có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng hơn cho hệ thống miễn dịch của cơ thể.
Gây tổn thương mắt
Khi tiếp xúc lâu dài với tia cực tím hoặc cường độ cao của tia cực tím, các mô trên bề mặt mắt có thể bị hỏng, tạo ra hiện tượng “bỏng” gọi là tuyết mù hoặc viêm giác mạc ánh nắng.
Hậu quả của việc này có thể bao gồm nguy cơ bị tổn thương mắt, bao gồm cả tình trạng đục thủy tinh thể (nếu không được điều trị sẽ dẫn đến mất khả năng nhìn), mộng thịt (pterygium) và mộng mỡ mắt (pinguecula)
Gây lão hóa da
Tia cực tím có khả năng phá hủy collagen và các mô liên kết dưới lớp biểu bì trên cùng của da, gây ra nếp nhăn, đốm màu nâu và làm mất đi tính đàn hồi tự nhiên của da.
Sự khác biệt về tone màu da, nếp nhăn và sắc tố giữa khu vực dưới và trên cùng của cùng một cánh tay là minh chứng cho tác động của ánh nắng mặt trời lên da. Dù làn da bị cháy nắng có thể vẫn tương đối ổn định trong hiện tại, nhưng về lâu dài, da sẽ bắt đầu xuất hiện nếp nhăn và có thể góp phần vào sự hình thành ung thư da.
Cách hạn chế tác hại của tia UV đến làn da trong ngày hè
Dùng kem chống nắng
Phương pháp này được áp dụng phổ biến và mang lại hiệu quả tốt nhất. Khi chọn sản phẩm kem chống nắng, nên tìm hiểu về các chỉ số quan trọng như SPF và PA.
SPF là chỉ số chống tia UVB, mức số càng cao thì khả năng chống tia UVB càng mạnh. Còn PA đo lường khả năng chống nắng.
Tổng cộng của hai chỉ số này càng lớn, khả năng bảo vệ da khỏi tia UVA càng tốt. Để đảm bảo bảo vệ tối ưu, bạn nên lựa chọn sản phẩm có chỉ số PA+++ đến PA++++.
Chú ý trang phục khi ra ngoài
- Sử dụng các trang phục chuyên dụng để chống nắng như áo, váy chống nắng, ô chống tia UV và kính râm để phòng tránh các vấn đề về mắt.
- Tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời vào thời điểm cao điểm (từ 11 giờ sáng đến 2 giờ chiều).
- Giới hạn tiếp xúc với các nguồn tia xạ nhân tạo (như ánh sáng từ màn hình máy tính, điện thoại). Hãy sử dụng các tấm phim cách nhiệt cho cửa kính trong phòng hoặc trong ô tô.
Lưu ý chế độ ăn uống
Hãy duy trì một chế độ ăn uống cân đối và bổ sung các chất chống oxy hóa có trong thực phẩm (như cam quýt, trà xanh, cà rốt và ớt chuông đỏ) để tăng cường khả năng bảo vệ cơ thể khỏi tác động của tia UV.
Sử dụng công cụ chống nắng cơ học
Để tránh nguy cơ từ tác động của nắng nóng kéo dài, chuyên gia y tế khuyên người dân nên mặc đồ bảo hộ, bao gồm các loại áo có khả năng chống nắng như áo dài, áo khoác có cổ, quần dài, có màu tối, đội mũ rộng vành để che mặt, cổ và tai, cùng với việc lựa chọn các loại vải chống nắng đặc biệt.
Ngoài ra, khi ra ngoài cần mang theo ô dù hoặc nón để che phủ phần đầu,…
Lợi ích của tia UV
Bên cạnh những tác hại vô cùng nguy hiểm thì tia UV cũng có một số lợi ích. Dưới đây là những lợi ích của tia UV mà Nữ Hoàng Skin liệt kê:
Tác dụng lên người
Tia UV cũng mang lại nhiều lợi ích quan trọng, đặc biệt là việc giúp cơ thể tổng hợp vitamin D. Vitamin D đóng vai trò quan trọng trong việc hấp thụ canxi và phospho, làm cho xương và răng trở nên mạnh khỏe. Mặc dù vitamin D có thể được cung cấp từ thực phẩm như dầu cá, trứng, sữa, nước trái cây và ngũ cốc, nhưng tác động của ánh nắng mặt trời là nguồn cung cấp vitamin D tốt nhất. Vitamin D tồn tại dưới hai dạng chính: vitamin D2 và vitamin D3. D2 có nguồn gốc từ thực vật, trong khi D3 được tổng hợp trong da khi tiếp xúc với tia cực tím (UV).
Tia UV cũng được áp dụng trong việc điều trị các vấn đề da như bệnh vảy nến – một tình trạng do tăng trưởng quá nhanh của tế bào da, gây ngứa và tạo vảy. Tiếp xúc với tia cực tím giúp làm chậm quá trình tăng trưởng của các tế bào da, từ đó giảm thiểu triệu chứng của bệnh.
Khử khuẩn nước
Vùng bức xạ cực tím có khả năng diệt khuẩn mạnh nhất ở khoảng bước sóng từ 280 – 200 nm. Đèn phát tia cực tím thường được sử dụng trong nước. Lớp nước chảy qua đèn với độ dày khoảng 10 – 15 cm và cần phải được chiếu ánh sáng trong khoảng 10 – 30 giây. Tia cực tím chỉ có thể xuyên qua nước trong trạng thái không màu. Độ màu và độ đục của nước càng cao, hiệu quả diệt khuẩn càng giảm.
Ưu điểm của phương pháp khử khuẩn bằng tia cực tím là không làm thay đổi mùi vị của nước. Tuy nhiên, phương pháp này cũng có hạn chế, bởi tác dụng diệt khuẩn không có tính bền vững. Sau một thời gian, nước có thể bị nhiễm khuẩn lại và phương pháp này chỉ áp dụng được khi nước trong. Hiệu quả diệt khuẩn phụ thuộc vào điện thế của nguồn điện, khi điện thế giảm 10%, khả năng diệt khuẩn sẽ giảm khoảng 15 – 20%.
Khử khuẩn không khí
Để khử khuẩn không khí trong môi trường có người sử dụng, có hai phương pháp chính là chiếu xạ trực tiếp và chiếu xạ gián tiếp.
- Chiếu xạ trực tiếp: Các đèn diệt khuẩn được treo ở độ cao phù hợp để đảm bảo tia cực tím chiếu trực tiếp lên khu vực làm việc. Trong tình huống này, người làm việc cần sử dụng phương tiện bảo vệ mắt (kính) và che phủ các phần da hở để tránh bị bỏng.
- Chiếu xạ gián tiếp: Các đèn diệt khuẩn được đặt với mặt phản chiếu hướng lên trên, ở độ cao cao hơn so với người (từ 2 – 2,5 mét). Ánh sáng tia cực tím hướng lên trần nhà, tiêu diệt vi khuẩn ở các lớp không khí ở phía trên; sau đó khi tia cực tím phản chiếu từ trần và tường, nó tiêu diệt vi khuẩn ở các lớp không khí thấp hơn. Nhờ tác động của các dòng luân phiên, các lớp không khí ở trên cùng đã được khử khuẩn theo thời gian, thay thế bằng các lớp không khí dưới chưa được diệt khuẩn. Nhờ đó, sau một khoảng thời gian, toàn bộ không khí sẽ được khử khuẩn…
Những tác động tiêu cực của tia UV có thể ảnh hưởng rất lớn và mỗi người trong chúng ta cần phải có kiến thức và biện pháp bảo vệ hiệu quả. Qua bài viết này, mong rằng bạn đã nắm rõ hơn về tia UV là gì, và đã bổ sung thêm cho mình những cách để phòng tránh các vấn đề có thể gây tổn hại cho làn da và sức khỏe.
Là chuyên gia về lĩnh vực làm đẹp tại Nữ Hoàng Skin. Lần này, tôi hân hạnh giới thiệu các bài viết đặc biệt về glutathione và Niacinamide – hai “siêu sao” không thể thiếu trong làm đẹp da. Glutathione – chất chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp làm sáng và đều màu da. Còn Niacinamide – vitamin B3 đa năng, giảm mụn, se lỗ chân lông, cải thiện độ đàn hồi.
Hãy đồng hành cùng tôi khám phá cách glutathione và Niacinamide tạo nên làn da rạng ngời, tự tin. Chinh phục hành trình chăm sóc da tối ưu trong từng bài viết, để sở hữu vẻ đẹp không tì vết cùng Nữ Hoàng Skin!
